ΠΕΡΙ ΕΛΕΥΘΕΡΙΑΣ

Στάλθηκε απο τον αναγνώστη του ΚαστοριαΝΟ που υπογράφει ως system failure

ΠΕΡΙ ΕΛΕΥΘΕΡΙΑΣ 

   Το παρόν διεθνές επικρατών πολιτισμικό έκτρωμα, που αντιμετωπίζει τα πάντα με όρους οικονομίας, πολτοποιώντας οποιοδήποτε αξία και έννοια στο μίξερ των αγορών και των οικονομικών δεικτών, χρησιμοποίησε κατά κάποιο τρόπο την έννοια της ελευθερίας, ώστε να μπορέσει να κυριαρχήσει σήμερα ως μοναδική βιώσιμη πολιτισμική πρόταση. 

   Ένας από τους σημαντικότερους σύγχρονους πολιτικούς φιλοσόφους, ο Isaiah Berlin, διέκρινε δύο τύπους ελευθερίας, μια ως «θετική ελευθερία» και μια ως «αρνητική ελευθερία», σε διάλεξη που είχε δώσει το 1958 με τίτλο «Δύο έννοιες της ελευθερίας». 

   Η έννοια της «αρνητικής ελευθερίας» ορίζεται από τον Berlin, συνοπτικά, ως εξής: 

Λέω ότι είμαι ελεύθερος στον βαθμό που κανένας άνθρωπος ή ομάδα ανθρώπων δεν επεμβαίνουν στην δραστηριότητά μου. Η πολιτική ελευθερία με αυτή τη λογική είναι τα όρια της περιοχής στην οποία το άτομο μπορεί να δραστηριοποιηθεί χωρίς την παρεμβολή άλλων. 

   Η έννοια της «θετικής ελευθερίας» από την άλλη, συνοψίζεται, κατά τον Berlin πάντα, ως εξής: 

Λέω ότι είμαι ελεύθερος όταν είμαι κυρίαρχος του εαυτού μου. Θέλω η ζωή και οι αποφάσεις μου να εξαρτώνται από μένα, όχι από εξωτερικές δυνάμεις οποιασδήποτε φύσης. 

Όπως λέει ο Berlin, ενώ με μια πρώτη ματιά αυτές οι δύο έννοιες περί ελευθερίας φαίνονται σχεδόν πανομοιότυπες, όχι μόνο δεν είναι, αλλά έχουν έρθει πολλές φορές και σε σύγκρουση.

Η θετική έννοια της ελευθερίας ενσωματώνει μια δυναμική που προέρχεται από τον αυτοκαθορισμό του ανθρώπου να αποφασίζει κάθε φορά ο ίδιος το τι είναι και το τι πρεσβεύει χωρίς να περιορίζεται από οτιδήποτε. Η αρνητική έννοια της ελευθερίας περιορίζεται στα όρια που το άτομο μπορεί να δράσει. Υπονοεί την αναγκαιότητα ενός πολιτικού συστήματος, που θα πρέπει να εποπτεύει και να αποτρέπει την παραβίαση αυτών των ορίων, για να υπάρχει ισορροπία μέσα σε μια κοινωνία. 

Η θετική έννοια της ελευθερίας έγινε δόγμα πολλών επαναστατικών κινημάτων που προσπαθούσαν να επιβληθούν με την βία. Να μεταδώσουν την ελευθερία στον λαό και να τον απαλλάξουν από απολυταρχικά καθεστώτα. Ο ίδιος ο Σάρτρ πίστευε ότι η αλλαγή στις κοινωνίες μπορεί να πραγματοποιηθεί μόνο δια της επαναστατικής βίας ως μέσο για την διάδοση της θετικής έννοιας της ελευθερίας. 

Ο Μπερλίν διακύρρητε την πεποίθησή του ότι μόνο η αρνητική έννοια της ελευθερίας μπορεί να εφαρμοστεί μέσα σε μια οργανωμένη κοινωνία, αλλά επισήμαινε ταυτόχρονα και τους κινδύνους που μπορούσε να επιφέρει, αφού θα μπορούσε να μετατραπεί σε ένα εργαλείο απόλυτου ελέγχου από οποιαδήποτε εξουσία. 

Το αιματοκύλισμα που επέφεραν τα επαναστατικά κινήματα έγινε αφορμή για την υιοθέτηση του δόγματος Μπερλίν και την σταδιακή επικράτηση της αρνητικής έννοιας της ελευθερίας από μια αναδυόμενη νεοφιλελεύθερη αντίληψη. Η αντίληψη αυτή παραχώρησε προοδευτικά την πολιτική εξουσία στα χέρια της οικονομίας και των αγορών, υποβαθμίζοντας ακόμα περισσότερο την έννοια της αρνητικής ελευθερίας έτσι ώστε η «δραστηριότητα στα όρια μιας περιοχής» στον ορισμό της αρνητικής ελευθερίας, να μην σημαίνει τίποτε άλλο παρά προσπάθεια επιβίωσης ή όλο και περισσότερων υλικών απολαβών μέσω του χρήματος. 

Ακόμα χειρότερα, οι θιασώτες της υποβαθμισμένης έννοιας της ελευθερίας προσπάθησαν να την επιβάλουν δια της βίας σε άλλα κράτη (π.χ. πόλεμος Ιράκ). Ενώ δηλαδή η αρνητική έννοια της ελευθερίας επικράτησε λόγω της βίας που επέφερε η θετική έννοια της ελευθερίας, τελικά όχι μόνο υποβαθμίστηκε περισσότερο, αλλά επέφερε και αυτή με την σειρά της μια νέου είδους βία μέσω των πολεμικών συγκρούσεων, με αποκλειστικό στόχο όχι να διαδώσει την ιδέα της ελευθερίας παντού, αλλά να προετοιμάσει το έδαφος για νέες ευκαιρίες υπέρ της ελεύθερης αγοράς. 

Επιπλέον, οι δυτικές κοινωνίες που υιοθέτησαν την αρνητική έννοια της ελευθερίας, υπέστησαν αυστηρότερα μέτρα ελέγχου στο όνομα της προστασίας από την τρομοκρατία που απειλούσε αυτόν τον τρόπο ζωής και την υποβαθμισμένη πλέον ελευθερία τους. Αυτό μεταφράζεται ως συρρίκνωση της ελευθερίας όχι μόνο σε επίπεδο σημασίας (το τι δηλαδή σημαίνει ελευθερία), αλλά και άμεσα σε πραγματικό χώρο και χρόνο. 

Η μόνη διέξοδος από την όποια κρίση φαίνεται να είναι πλέον ο επανακαθορισμός του θεσμού της δημοκρατίας και της έννοιας της ελευθερίας, όπως και άλλων κομβικών θεσμών και εννοιών, μέσα από το σύνολο της Ελληνικής κοινωνίας και όχι μέσα από μειοψηφικές ελίτ. Και αφού αυτό απαιτεί την καθολική συναίνεση του συνόλου της κοινωνίας, δεν μπορεί να γίνει μέσω της βίας, αλλά μέσω του διαλόγου, της ανταλλαγής απόψεων και ιδεών και της ανοχής του «ενός» απέναντι στον «άλλο». 

YΠΟΓΡΑΦΗ: system failure