ΕΛΑΧΙΣΤΟΙ ΠΕΡΙΟΡΙΣΜΟΙ ΕΧΟΥΝ ΘΕΣΠΙΣΤΕΙ ΓΙΑ ΤΗΝ ΤΡΑΠΕΖΙΚΗ ΑΓΟΡΑ, ΠΑΡΑ ΤΗΝ ΚΡΙΣΗ ΚΑΙ ΤΑ ΤΕΡΑΣΤΙΑ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ
Του ΜΩΥΣΗ ΛΙΤΣΗ
ΣΤΙΣ 15 ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΥ του 2008 μία είδηση έπεφτε σαν βόμβα στα διεθνή χρηματιστήρια. Η ιστορική αμερικανική επενδυτική τράπεζα Lehman Brothers, η «ναυαρχίδα» της Γουόλ Στριτ, κατέθετε αίτηση πτώχευσης, ανοίγοντας τον ασκό του Αιόλου.
Τα χρηματιστήρια άρχισαν να καταρρέουν, ο πανικός και το πάγωμα της διατραπεζικής αγοράς απείλησε με κατάρρευση τις τράπεζες ολόκληρου του κόσμου. Οι κυβερνήσεις έσπευσαν να ενισχύσουν με δισεκατομμύρια δολάρια και ευρώ τις τράπεζες, καθώς ο εφιάλτης ενός νέου 1929 βρισκόταν προ των πυλών.
Δύο χρόνια μετά, οι τράπεζες λειτουργούν με ελάχιστους περιορισμούς. Τα κράτη και οι πολίτες όμως κλήθηκαν να τις σώσουν και τώρα πληρώνουν το τίμημα: τεράστια χρέη για τα κράτη, προγράμματα λιτότητας και ανεργία για τους πολίτες. Πώς φθάσαμε έως εδώ; Οι άμεσες αιτίες που δημιούργησαν τη διεθνή χρηματοπιστωτική κρίση που σηματοδότησε η προ διετίας κατάρρευση της Lehman Brothers, αποδίδονται στην κατάρρευση της αμερικανικής αγοράς ακινήτων το 2007 και τα περιβόητα στεγαστικά υψηλού ρίσκου (subprimes).
Οι βαθύτερες αιτίες, ωστόσο, κρύβονται στη φύση του ίδιου του καπιταλισμού που γεννά ασταμάτητα κρίσεις, όπως ο ίδιος ο αμερικανός οικονομολόγος, ο επονομαζόμενος «δόκτωρ καταστροφή», Νουριέλ Ρουμπινί παραδέχεται σε συνέντευξή του στο περιοδικό «Σπίγκελ».
Ας πάρουμε τα πράγματα με τη σειρά:
Αρχές της δεκαετίας του 2000 ο πρόεδρος της Fed Αλαν Γκρίνσπαν ξεκίνησε την πολιτική των χαμηλών επιτοκίων. Από το 2000 μέχρι το 2003 τα αμερικανικά επιτόκια μειώθηκαν από το 6,5% στο 1%. Στόχος, να αντιμετωπιστούν οι επιπτώσεις της προηγούμενης κρίσης, της χρηματιστηριακής κατάρρευσης dot.com. Η κίνηση αυτή, όμως, δημιούργησε μία φούσκα στην αμερικανική αγορά ακινήτων. Ολοι έσπευδαν να πάρουν χαμηλότοκα δάνεια για να αγοράσουν σπίτι πιστεύοντας ότι η τιμή του θα ανεβαίνει διαρκώς. Ο δανεισμός έφτασε στα ύψη, καθώς πολλοί εκμεταλλεύτηκαν τα χαμηλά επιτόκια για να δανειστούν και να επενδύσουν σε μετοχές ή εμπορεύματα.
Μεταξύ 1997 και 2006 η τιμή του μέσου αμερικανικού σπιτιού είχε αυξηθεί κατά 124%.
Η φούσκα όμως άρχισε να σπάει. Τον Σεπτέμβριο του 2008 η μέση τιμή στην αμερικανική αγορά ακινήτων είχε υποχωρήσει περισσότερο από 20% σε σχέση με τα μέσα του 2006.
Η νέα κατηγορία στεγαστικών δανείων, τα υψηλού ρίσκου (subprimes), πριμοδοτήθηκε από την κυβέρνηση Κλίντον το 1999, στο πλαίσιο της «κοινωνικής πολιτικής»: να αποκτήσουν ένα κομμάτι από την πίτα του αμερικανικού ονείρου οι απόκληροι της αφροαμερικανικής και ισπανόφωνης κοινότητας.
Σαν να μην έφθανε αυτό, τα εν λόγω δάνεια μετατράπηκαν σε τίτλους: μία νέα κατηγορία προϊόντων άνθησε. Ηταν τα credit default obligations (CDOs), χρηματιστηριακά παράγωγα που στηρίζονταν στα ενυπόθηκα στεγαστικά δάνεια.
Τι συνέβαινε; Οι τράπεζες μοίραζαν αφιδώς χρήμα. Για να βρουν κεφάλαια να συνεχίσουν την ίδια πολιτική «πακετάριζαν» τα δάνειά τους και, αφού προηγουμένως εξασφάλιζαν για τα συγκεκριμένα προϊόντα «υψηλές βαθμολογίες» από τους οίκους αξιολόγησης, τα πουλούσαν σε επενδυτές σε όλο τον κόσμο. Ετσι αντλούσαν κεφάλαια και συνέχιζαν να πουλούν δάνεια.
Η φούσκα όμως έσκασε και η κατάρρευση, που κορυφώθηκε με την Lehman Brothers, γέμισε με «τοξικά» τους ισολογισμούς των τραπεζών.
Η μόχλευση, ο δανεισμός δηλαδή με βάση τον «αέρα» των προσδοκώμενων αποδόσεων, μέσω του οποίου τράπεζες και hedge funds έβγαζαν εκατομμύρια με λογής λογής φούσκες (εμπορεύματα, χρηματιστήρια) επιδείνωσε την κατάσταση.
Πολλοί πιστεύουν ότι η βασική αιτία που οδήγησε στην κρίση ήταν η κατάργηση το 1999 του περιβόητου νόμου Glass-Steegal που είχε ιστορία από την εποχή του Νιου Ντιλ». Ο νόμος αυτός διαχώριζε επενδυτικές και εμπορικές δραστηριότητες των τραπεζών. Δεν επέτρεπε δηλαδή σε μια τράπεζα που διαχειρίζεται τα χρήματα των καταθετών της και πουλά δάνεια να μπαίνει στο παιχνίδι των αγορών. Αυτό ήταν ο ρόλος των επενδυτικών τραπεζών. Η κατάργησή του άνοιξε το δρόμο σε ομίλους όπως η Citigroup να μπουν στο επικίνδυνο παιχνίδι των subprimes και να γλιτώσουν τελικά από την κατάρρευση χάρη στα λεφτά των αμερικανών φορολογουμένων.
Η κατάργηση, άλλωστε, του νόμου αυτού ήταν το τελευταίο κεφάλαιο στη διαδικασία απελευθέρωσης της παγκόσμιας χρηματοπιστωτικής αγοράς, για την οποία πίεσαν οι τραπεζίτες επί δεκαετίες.
ΖΑΝ-ΚΛΟΝΤ ΤΡΙΣΕ
Επικεφαλής ΕΚΤ
ΤΟΤΕ
«Ισως αυτό που χρειαζόμαστε να είναι να επιστρέψουμε στο πρώτο Μπρέτον Γουντς, να επιστρέψουμε στην πειθαρχία. Είναι απολύτως προφανές ότι οι χρηματοοικονομικές αγορές χρειάζονται πειθαρχία: μακροοικονομική, νομισματική, αγοραστική πειθαρχία».
ΤΩΡΑ
«Δεδομένης της έκτακτης δημοσιονομικής επιδείνωσης τα τελευταία δύο χρόνια, υπάρχει άμεση ανάγκη για την εφαρμογή αξιόπιστων μεσοπρόθεσμων στρατηγικών εξυγίανσης με στόχο την ανάκτηση της δημοσιονομικής βιωσιμότητας και τη δημιουργία περιθωρίου για δημοσιονομικούς ελιγμούς...».
ΠΟΛ ΚΡΟΥΓΚΜΑΝ
Αμερικανός οικονομολόγος
«Θα καταρρεύσει το χρηματοπιστωτικό σύστημα των ΗΠΑ; Δεν το νομίζω, αλλά δεν είμαι και σίγουρος. Η παραδοσιακή τραπεζική, όπου οι καταθέτες άφηναν τα χρήματά τους στο γκισέ και έπειτα τα δάνειζαν οι τραπεζίτες με μακροπρόθεσμο ορίζοντα, έχει σε μεγάλο βαθμό εκλείψει και έχει αντικατασταθεί με ένα "σκιώδες τραπεζικό σύστημα"».
«Φαίνεται πως έχουμε αποφύγει τη δεύτερη Μεγάλη Υφεση. Αλλά με το να βλέπουμε τον σύγχρονο κόσμο μέσα από τις προλήψεις των παππούδων μας είναι ένας σίγουρος τρόπος να επιβεβαιώσουμε το χειρότερο σενάριο: μια παρατεταμένη περίοδος ασθενούς ανάπτυξης με πολύ υψηλά ποσοστά ανεργίας».
ΤΟ ΧΡΟΝΙΚΟ ΤΗΣ ΚΡΙΣΗΣ
2007
8 Φεβρουαρίου
Η HSBC ανακοινώνει τεράστιες ζημιές από την αμερικανική της θυγατρική Household Finances εξαιτίας ζημιών στην αγορά subprime.
2 Απριλίου
Η New Century Financial κορυφαία χορηγός δανείων subprime στις ΗΠΑ, βάζει λουκέτο. Είναι η πρώτη ένδειξη ότι κάτι σοβαρό δεν παει καλά με τις αμερικανικές εταιρείες στεγαστικής πίστης.
9 Αυγούστου
Οι αγορές χρήματος παγώνουν μετά την ανακοίνωση της γαλλικής Paribas ότι αναστέλλει τη λειτουργία τριών hedge funds της. Η ΕΚΤ ρίχνει 170 δισ. ευρώ στη διατραπεζική αγορά. Ακολουθούν και άλλες κεντρικές τράπεζες.
4 Σεπτεμβρίου
Το επιτόκιο της διατραπεζικής αγοράς εκτοξεύεται στο υψηλότερο επίπεδο από τον Δεκέμβριο του 1998, καθώς οι τράπεζες αρνούνται να δανείσουν η μία την άλλη. Η αγορά στεγνώνει από ρευστό.
13 Σεπτεμβρίου
Η βρετανική στεγαστική τράπεζα Northern Rock ζητά βοήθεια από την Τράπεζα της Αγγλίας και την επόμενη ημέρα οι καταθέτες της αποσύρουν 1 δισ. στερλίνες. Η μεγαλύτερη φυγή από βρετανική τράπεζα εδώ και 100 χρόνια.
2008
7 Μαρτίου
Η διάσωση της Bear Stearns. Προσφέροντας εγγυήσεις 30 δισ. δολαρίων η κυβέρνηση ενορχηστρώνει την αγορά - διάσωσή της από την ανταγωνίστρια της JP Morgan Chase.
7 Σεπτεμβρίου
Η διάσωση της Φάνι και του Φρέντι. Η αμερικανική κυβέρνηση σώζει από τη χρεοκοπία τους δύο κολοσσούς της αμερικανικής αγοράς στεγαστικής πίστης Fannie Mae and Freddie Mac, μετά τις τεράστιες ζημιές που έχουν στην αγορά subrime.
15 Σεπτεμβρίου
Η πτώχευση της Lehman Brothers. Την ίδια ημέρα ένας ακόμα κολοσσός της Wall Street, η Merril Lynch, που πνίγεται από τεράστιες ζημιές, εξαγοράζεται με συνοπτικές διαδικασίες από την Bank of America. Η μεγαλύτερη ασφαλιστική εταιρεία του κόσμου AIG σώζεται από την χρεοκοπία χάρη σε δάνειο 85 δισ. δολαρίων από την κυβέρνηση.
18 Σεπτεμβρίου
Οι εντολές πωλήσεων στις αγορές από τους θεσμικούς φθάνουν το μισό τρισ. δολάρια. Η Fed ενισχύει τη ρευστότητα με 105 δισ. δολάρια. Ο υπ. Οικονομίας Χ. Πόλσον προτείνει πακέτο 700 δισ. δολαρίων για τη διάσωση των τραπεζών. Ο Μπερνάνκι λέει στα μέλη του Κογκρέσου: «Αν δεν το κάνουμε, μπορεί να μην έχουμε οικονομία την Δευτέρα».
23 Σεπτεμβρίου
Οι δύο εναπομείναντες επενδυτικές τράπεζες της Wall Street, η Goldman Sachs και η Morgan Stanley, με τη σύμφωνη γνώμη της Fed μετασχηματίζονται σε εταιρείες τραπεζικών συμμετοχών.
28 Σεπτεμβρίου
Η Fortis, ο τεράστιος όμιλος χρηματοπιστωτικών και τραπεζικών υπηρεσιών των Κάτω Χωρών, κρατικοποιείται για να μη χρεοκοπήσει.
29 Σεπτεμβρίου
Η FDIC ανακοινώνει ότι η Citigroup θα αποκτήσει την Wachovia, 4η μεγαλύτερη τράπεζα τότε στις ΗΠΑ. Η γερμανική κυβέρνηση ανακοινώνει τη διάσωση της Hypo Real Estate ενώ η ισλανδική εθνικοποιεί την τρίτη μεγαλύτερη τράπεζα της χώρας Glitnir. Η Βουλή των Αντιπροσώπων απορρίπτει το Νόμο Πόλσον με ψήφους 228-205. Ο S & Ρ υποχωρεί κατά 14 %.
3 Οκτωβρίου
Το μεγαλύτερο πακέτο διάσωσης στην ιστορία των ΗΠΑ συνολικού ύψους 700 δισ. δολαρίων εγκρίνεται τροποποιημένο από το Κογκρέσο, που 4 ημέρες νωρίτερα το είχε απορρίψει. Αρκετοί Δημοκρατικοί και Ρεπουμπλικάνοι βουλευτές και γερουσιαστές αρνήθηκαν να σώσουν τις τράπεζες ενώ οι συνηθισμένοι πολίτες υποφέρουν από την ύφεση.
11 Οκτωβρίου
Οι υπουργοί Οικονομικών του G7 συμφωνούν σε σχέδιο πέντε σημείων δράσης με στόχο να ξεπαγώσουν οι αγορές χρήματος.
13 Οκτωβρίου
Η βρετανική κυβέρνηση ρίχνει περισσότερα από 37 δισ. στερλίνες για τη διάσωση τραπεζικών κολοσσών της χώρας. Την επομένη η Γερμανία ανακοινώνει πακέτο 50 δισ. δολαρίων για τη στήριξη των τραπεζών της ενώ η αμερικανική πρόγραμμα 250 δισ. δολαρίων για την αγορά μεριδίων σε τράπεζες.
9 Νοεμβρίου
Η Κίνα ανακοινώνει πακέτο τόνωσης της οικονομίας της συνολικού ύψους 586 δισ. δολαρίων.
31 Δεκεμβρίου
Το Χρηματιστήριο του Λονδίνου κλείνει τη χρονιά με απώλειες 31,3 % τις μεγαλύτερες σε ετήσια βάση στα τελευταία τουλάχιστον 24 χρόνια. Ακόμη μεγαλύτερη η βουτιά σε Φρανκφούρτη, 40,4 % και Παρίσι, 42,7 %.
2009
17 Φεβρουαρίου
Ο πρόεδρος Ομπάμα κερδίζει την πρώτη του μεγάλη νίκη στο Κογκρέσο. Περνά τεράστιο πρόγραμμα 787 δισ. δολαρίων με στόχο να βγάλει την πορεία της οικονομίας από την ύφεση. Τα περισσότερα χρήματα θα κατευθυνθούν στις πολιτείες, ενώ κάποια άλλα σε έργα υποδομών. Εχουν προηγηθεί και έπονται αντίστοιχα πακέτα σε Ευρώπη και υπόλοιπο κόσμο.
9 Μαρτίου
Ο Dow Jones υποχωρεί στις 6.440 μονάδες, στα χαμηλότερα επίπεδα από το 1996. Η ποσοστιαία πτώση του από το peak του είναι μεγαλύτερη από το 53 % που σημείωσε κατά τη διάρκεια της Μεγάλης Υφεσης. Δύο ημέρες αργότερα ξεκινά ράλι ανάκαμψης και στις 6 Μαϊου φτάνει τις 8.500 μοναδες. Οι τραπεζικές μετοχές σημειώνουν άνοδο μεγαλύτερη του 150 %.
2 Απριλίου
Σύνοδος του G20 στο Λονδίνο. Οι παγκόσμιοι ηγέτες υπόσχονται μέτρα 1,1 τρισ. δολάρια και συντονισμένη δράση ενάντια στην κρίση. Το ΔΝΤ βγαίνει αναβαθμισμένο, αφού χρηματοδοτείται με 500 δισ. δολάρια προκειμένου να βοηθήσει τις προβληματικές οικονομίες του πλανήτη.
22 Απριλίου
Το ΔΝΤ αυξάνει τις προβλέψεις του για το σύνολο των ζημιών στο χρηματοπιστωτικό τομέα στα 4 τρισ. δολάρια. Εξ αυτών οι μισές συσσωρεύονται εκτός ΗΠΑ, ενώ έχει διαγραφεί μόνο το 1 τρισ. δολάρια. Η βρετανική κυβέρνηση εκτιμά ύφεση 3,5 % και άλμα του δημόσιου ελλείμματος σε 10 % του ΑΕΠ.
1 Μαϊου
Η τρίτη μεγαλύτερη αυτοκινητοβιομηχανία των ΗΠΑ, Chrysler, πτωχεύει. Τρεις ημέρες μετά η Κομισιόν προβλέπει ύφεση - 4 % και την ανεργία στο 10,9 %. Λίγο αργότερα η ιαπωνία ανακοινώνει συρρίκνωση του ΑΕΠ της κατά 14,3 % στο Α τρίμηνο.
1 Ιουνίου
Η μεγαλύτερη αυτοκινητοβιομηχανία του κόσμου, η General Motors, εισέρχεται σε καθεστώς δικαστικής επιτήρησης και η κυβέρνηση της χορηγεί πιστώσεις ακόμα 50 δισ. δολαρίων για τη διάσωσή της.
17 Ιουνίου
Η αμερικανική κυβέρνηση ανακοινώνει τη μεγαλύτερη μεταρρύθμιση στο τραπεζικό σύστημα της χώρας από τη δεκαετία του 1930. Οι διαπραγματεύσεις μεταξύ κομμάτων, τραπεζικών λόμπι και άλλων ομάδων πίεσης θα διαρκέσουν ένα χρόνο. Οι τραπεζίτες θα καταφέρουν να αραιώσουν σημαντικά τις αυστηρές διατάξεις του αρχικού σχεδίου.
24 Ιουνίου
Ο ΟΟΣΑ μιλά για τη χειρότερη παγκόσμια ύφεση από το τέλος του Β' Παγκόσμιου Πολέμου προβλέποντας ύφεση 4,1 % στις ανεπτυγμένες οικονομίες για το 2009.
14 Ιουλίου
Η Goldman Sachs μιλάει για κέρδη 3,44 δισ. δολαρίων στο Α' τρίμηνο του 2009 και ότι θα βάλει στην άκρη 6,65 δισ. δολάρια για μπόνους. Ανάλογα κέρδη ανακοινώνουν και οι υπόλοιπες αμερικανικές τράπεζες, παρ'ότι κάποιοι αναλυτές προειδοποιούν ότι η κρίση δεν τελείωσε.
9 Ιουλίου
Το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο ανακοινώνει ότι η έξοδος της παγκόσμιας οικονομίας από την ύφεση ξεκίνησε, αλλά η ανάκαμψη θα είναι αργή.
Δεκέμβριος
Fitch, S & Ρ και Moody's υποβαθμίζουν την χρηματοπιστωτική αξιοπιστία της Ελλάδας.
2010
Μάρτιος
Οι ηγέτες της Ε.Ε. συμφωνούν στη δημιουργία μηχανισμού διάσωσης για την Ελλάδα με την συμμετοχή του ΔΝΤ.
Απρίλιος - Μάιος
Απόφαση για στήριξη της Ελλάδας με 110 δισ. ευρώ, υπογραφή μνημονίου, δημιουργία πανευρωπαϊκού μηχανισμού στήριξης 700 δισ. ευρώ.
Α' εξάμηνο
Κλιμακώνεται σταδιακά η ευρωπαϊκή κρίση χρέους, οι αγορές παίζουν το ενδεχόμενο στάσης πληρωμών από την Ελλάδα και άλλες υπεχρεωμένες χώρες της ευρωζώνης, εκτοξεύοντας τα επιτόκια δανεισμού τους από τις αγορές στα ύψη, δημιουργείται μηχανισμός στήριξης από ΔΝΤ και Ε.Ε. στον οποίο καταφεύγει η Ελλάδα. Προγράμματα λιτότητας για τη μείωση των κρατικών ελλειμμάτων εκπονούνται σχεδόν παντού στη Γηραιά Ηπειρο.
Ιούλιος έως και σήμερα
ΗΠΑ και Ιαπωνία επιβραδύνουν ραγδαία τους ρυθμούς οικονομικής ανάπτυξης στο Α' τρίμηνο του έτους και οι φόβοι επιστροφής της παγκόσμιας οικονομίας σε μια ύφεση φουντώνουν.
Αναρτήσεις
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου