Γιατί κινδυνεύουν οι αγωγοί

απο το περιοδικό ΕΠΙΚΑΙΡΑ   23/7/2010

TOY ΔΗΜΗΤΡΗ ΑΝΔΡΙΟΠΟΥΛΟΥ

Σκόπια και Ρουμανία συμφώνησαν με τη Ρωσία
Νέοι παίκτες στην ενεργειακή σκακιέρα

Μέσα σε έναν περίπου μήνα ο πετρελαϊκός τομέας δέχτηκε τρία πλήγματα στο πιο ευαίσθητο σημείο του, δηλαδή τις περιβαλλοντικές επιπτώσεις από τις δραστηριότητές του.

Πολύ χαλαρή είναι η αντίδραση της κυβέρνησης στον ορατό κίνδυνο να ακυρωθούν τα μεγάλα ενεργειακά έργα των αγωγών πετρελαίου και φυσικού αερίου που θα διέσχιζαν την Ελλάδα και θα την καθιστούσαν ενεργειακό κόμβο στην ευρύτερη περιοχή της ΝΑ Ευρώπης. Μετά την αρνητική στάση της Βουλγαρίας στην προώθηση των έργων, η κυβέρνηση αρκείται στο να διαβεβαιώνει ότι υπάρχει η πολιτική βούληση προκειμένου να επιταχυνθούν οι διαδικασίες για την υλοποίηση του πετρελαιαγωγού Μπουργκάς – Αλεξανδρούπολη και του αγωγού φυσικού αερίου South Stream, αντί να προχωρήσει σε γρήγορες κινήσεις, ιδιαίτερα προς την πλευρά της Ρωσίας, για να επαναβεβαιώσει το ρόλο της Ελλάδας. Κι αυτό, ενώ άλλα κράτη της περιοχής μας, όπως η Ρουμανία και τα Σκόπια, κάνουν σημαντικές κινήσεις στην ενεργειακή σκακιέρα, ώστε να μπουν σφήνα σε μια νέα χάραξη των αγωγών, η οποία θα αφήνει τη χώρα μας εκτός νυμφώνα.

Η παθητική στάση της κυβέρνησης αποτέλεσε και την αιτία διαμάχης της με την αξιωματική αντιπολίτευση. Απαντώντας σε σχετική επερώτηση της Νέας Δημοκρατίας, ο υφυπουργός Ενέργειας κ. Γιάννης Μανιάτης προανήγγειλε διπλωματική πρωτοβουλία για τον αγωγό Μπουργκάς – Αλεξανδρούπολη τις επόμενες εβδομάδες, σημειώνοντας παράλληλα ότι η κυβέρνηση δεν έχει αλλάξει πολιτική στο θέμα του αγωγού και ότι ανησυχεί για τις αρνητικές εξελίξεις που έχουν υπάρξει από τη Βουλγαρία. Από την πλευρά τους, οι βουλευτές της ΝΔ καταλόγισαν διγλωσσία στην κυβέρνηση και διπλωματική αδράνεια στη στάση της επίσημης Βουλγαρίας. Οι πρωτοβουλίες που λαμβάνονται από τα γειτονικά μας κράτη μόνο για εφησυχασμό δεν προσφέρονται, καθώς οι λύσεις που προωθούνται αφήνουν εκτός ενεργειακού παιχνιδιού την Ελλάδα και οι συμβάσεις που υπογράψαμε με τη Ρωσία κινδυνεύουν να γίνουν απραγματοποίητο όνειρο.

Η περιβαλλοντική αφορμή

Ο πρώην πρωθυπουργός Κώστας Καραμανλής και ο πρώην υπουργός Ανάπτυξης Δημήτρης Σιούφας υπέγραψαν τη συμφωνία για τον αγωγό South Stream για τη Ρωσία.

Την αφορμή για ένα νέο γύρου πόκερ των αγωγών στην Ευρώπη έδωσαν οι διαρροές πετρελαίου στον Κόλπο του Μεξικού, την Αλάσκα και τη Σιγκαπούρη. Σε έναν περίπου μήνα ο πετρελαϊκός τομέας δέχτηκε τρία πλήγματα στο πιο ευαίσθητο σημείο του, δηλαδή τις περιβαλλοντικές επιπτώσεις από τις δραστηριότητές του, δίνοντας μια καλή αφορμή σε όσους ήθελαν, για άλλους λόγους, να επαναδιαπραγματευθούν τους όρους και τις συμφωνίες για τους μεγάλους ενεργειακούς αγωγούς που βρίσκονται εν τη γενέσει τους. Την ευκαιρία αυτή άδραξε ο πρωθυπουργός της Βουλγαρίας κ. Μπόικο Μπορίσοφ για να μην σεβαστεί τη συμφωνία που είχε υπογράψει η χώρα του με την Ελλάδα και τη Ρωσία. Με βάση τη συμφωνία αυτή, η Ρωσία θα έστελνε πετρέλαιο μέσω υποθαλάσσιου αγωγού –θα διέσχιζε τη Μαύρη Θάλασσα– στο Μπουργκάς και από εκεί το πετρέλαιο θα έφτανε με άλλο επίγειο αγωγό στην Αλεξανδρούπολη, όπου θα γινόταν φόρτωσή του σε τάνκερ για να το μεταφέρουν σε άλλες χώρες. Ο κ. Μπορίσοφ υποστήριξε αρχικά ότι δεν πρόκειται να προχωρήσει την υλοποίηση του έργου, επικαλούμενος λόγους οικονομικής στενότητας και οικολογικής ευαισθησίας. Αργότερα, επαναδιατύπωσε τη δικαιολογία του, λέγοντας ότι η τελική απόφαση θα ληφθεί αφού υπάρξει περιβαλλοντική μελέτη, η οποία όμως… προεξόφλησε ότι θα είναι αρνητική. Την αμέσως επομένη των δηλώσεών του, ήρθε ο υφυπουργός Εξωτερικών της Βουλγαρίας να ρίξει λάδι στη φωτιά, λέγοντας ότι η Σόφια δίνει προτεραιότητα στο διεθνή αγωγό μεταφοράς αερίου Nabucco, ενώ για τον South Stream υποστήριξε ότι προκαλεί πολλά προβλήματα. Σε περίπτωση που η Βουλγαρία ματαιώσει οριστικά τη συμμετοχή της στους δύο αγωγούς (Μπουργκάς – Αλεξανδρούπολη και South Stream), είναι βέβαιο ότι τινάζεται στον αέρα και η ελληνική συμμετοχή, αφού τόσο το πετρέλαιο όσο και το φυσικό αέριο προβλέπεται ότι θα έρχονται στην Ελλάδα μέσω… Βουλγαρίας.

Κάποιοι αναλυτές υποστηρίζουν ότι ο πραγματικός λόγος για την αθέτηση των συμφωνιών από τη Βουλγαρία έχει να κάνει με συμφωνία με την Αμερική, η οποία είναι γνωστό ότι δεν έβλεπε με καλό μάτι τους δύο αγωγούς και ενδιαφερόταν για την προώθηση πετρελαίου και φυσικού αερίου στην Ευρώπη μέσα από ανταγωνιστικούς αγωγούς. Την άποψη αυτή συμμερίζεται και ο κοινοβουλευτικός εκπρόσωπος του ΣΥΡΙΖΑ κ. Παναγιώτης Λαφαζάνης, ο οποίος δήλωσε ότι «η απόφαση της βουλγαρικής κυβέρνησης, με την οποία φέρεται να ακυρώνει τον αγωγό Μπουργκάς – Αλεξανδρούπολη, είναι αποτέλεσμα κυρίως αμερικάνικων πιέσεων και εξυπηρετεί κατά κύριο λόγο αμερικάνικα συμφέροντα και αμερικάνικες ενεργειακές και γεωστρατηγικές επιδιώξεις».

Οι κινήσεις της Μόσχας

Τη στάση της Βουλγαρίας αποδίδουν σε αμερικανικό «δάκτυλο» και από την πλευρά της Μόσχας, με τους Ρώσους όμως να μην μένουν αδρανείς και να εξετάζουν εναλλακτικούς διαδρόμους προώθησης των ενεργειακών συμφερόντων τους, παρακάμπτοντας την Ελλάδα. Ειδικά όσον αφορά τον South Stream, η ρωσική κρατική εταιρεία Gazprom άρχισε επαφές με τη Ρουμανία, προκειμένου ο αγωγός, που θα ξεκινά από τη Ρωσία και θα περνά τη Μαύρη Θάλασσα, να φτάνει στις ρουμανικές ακτές και να κατευθύνεται από εκεί στην Κεντρική Ευρώπη, αντί να πάει στη Βουλγαρία και στη συνέχεια στην Ελλάδα και την Ιταλία, όπως προβλέπει το αρχικό σχέδιο. Στο παιχνίδι του South Stream μπήκαν όμως και τα Σκόπια, καθώς η κυβέρνηση της Πρώην Γιουγκοσλαβικής Δημοκρατίας της Μακεδονίας ανακοίνωσε ότι συμφώνησε με την Gazprom, ώστε να συμπεριληφθεί στη διαδρομή του αγωγού μέσω διακλάδωσης. Κι αν η συγκεκριμένη συμφωνία χαρακτηρίζεται ως διπλωματική επιτυχία για την ηγεσία των Σκοπίων, καθώς το γειτονικό κρατίδιο γίνεται πλέον παίκτης στην ενεργειακή σκακιέρα της περιοχής, το σίγουρο είναι ότι αναδεικνύεται για μία ακόμη φορά η βούληση της Ρωσίας να εκμεταλλευτεί κάθε πιθανή συμμαχία, με στόχο να εδραιώσει την κυριαρχία και τα συμφέροντά της στο διεθνή ενεργειακό χάρτη.

Εφόσον επιβεβαιωθούν οι εξελίξεις αυτές, η Τουρκία αποκτά σαφές προβάδισμα να γίνει εκείνη ο βασικός ενεργειακός κόμβος της περιοχής. Καταρχάς, θα είναι η χώρα που θα προωθεί το πετρέλαιο από τη Ρωσία, μέσω του ανταγωνιστικού τουρκικού αγωγού Σαμψούντα – Τσεϊχάν. Φρόντισε, όμως, να «εισβάλλει» και στον ελληνοϊταλικό αγωγό ITGI, ο οποίος προβλέπει τη μεταφορά φυσικού αερίου από την Ελλάδα στην Ιταλία, πετυχαίνοντας τη συγκατάθεση της Ελλάδας για τη συμμετοχή της τουρκικής κρατικής εταιρείας BOTAS στον ελληνοϊταλικό αγωγό μεταφοράς φυσικού αερίου από κοινού με τη ΔΕΠΑ και την ιταλική EDISON. Από τη στιγμή, λοιπόν, που η ελληνική πλευρά είχε υπογράψει διμερή συμφωνία με την ιταλική EDISON για τον αγωγό φυσικού αερίου, η συμμετοχή της τουρκικής BOTAS στον ITGI θεωρείται μεγάλο πλεονέκτημα για την Τουρκία, καθώς η BOTAS συμμετέχει και στον ανταγωνιστικό αγωγό αερίου Nabucco, ο οποίος καταλήγει στην Κεντρική Ευρώπη παρακάμπτοντας την Ελλάδα.