Ο δύσοσμος ανώνυμος λόγος

του Πάσχου Μανδραβέλη,  απο την Καθημερινή της Κυριακής  25/7/2010

Η αλήθεια είναι ότι σε μια δημοκρατία οποιοσδήποτε μπορεί να σκοτώσει οποιονδήποτε. Αρκεί να μην έχει ηθικές αναστολές και να αποκτήσει πρόσβαση σε όπλα· πράγματα εύκολα -και τα δύο- στις μέρες μας. Αν δεν υπάρχει ένας χωροφύλακας σε κάθε είσοδο πολυκατοικίας, οποιοσδήποτε παράφρων μπορεί να υποδυθεί τον υπάλληλο ιδιωτικής ασφάλειας και να αδειάσει δύο περίστροφα σε κάποιον ανυποψίαστο δημοσιογράφο, δημόσιο λειτουργό ή οποιονδήποτε βάλει στο στόχαστρο. Ολες οι αστυνομικές δυνάμεις του κόσμου δεν αρκούν για να προστατεύσουν τους πιθανούς στόχους, αλλά και αν τις είχαμε, η εμπειρία δείχνει ότι οι δολοφόνοι θα πήγαιναν παρακάτω· προτιμούν τους απροστάτευτους, όπως τον συγχωρεμένο για όλα Σωκράτη Γκιόλια.

Η αλήθεια επίσης είναι ότι κάθε τέτοιο χτύπημα τρομοκρατεί πολλούς. Κινητοποιεί τα εντεταλμένα όργανα της πολιτείας, αλλά και εκείνους που νιώθουν ότι απειλούνται. Δυστυχώς, όμως, οι πρώτες αντιδράσεις πάντα είναι υστερικές.

Τα σόου των καναλιών, που ευφημίζονται ως δελτία «ειδήσεων», ξεσκονίζουν κάθε πτυχή της υπόθεσης και επειδή οι πτυχές τέτοιων υποθέσεων βρίσκονται στο σκοτάδι, αναμασούν και ξαναμασούν τα παλιά στερεότυπα: τα blogs, την ελευθερία τού κάθε κατά φαντασία επαναστάτη να γράψει ανωνύμως σε κάποιο ηλεκτρονικό φόρουμ, δείχνουν προσβλητικές φράσεις που πληκτρολογήθηκαν στον τεράστιο ηλεκτρονικό καφενέ. Ψάχνουν τους τρομοκράτες στο Indymedia, σαν τον μεθυσμένο που ψάχνει τα κλειδιά του κάτω από τον φανοστάτη. Αυτός, κατά δήλωσή του, δεν πέρασε από εκεί, αλλά κάτω από τη λάμπα έχει φως για να ψάξει.

Και το σόου θα συνεχιστεί μέχρι κάποιος «βαθύνους» πολιτικός να φέρει τη «σοφία» των καναλιών στη Βουλή, για να γίνει νόμος του κράτους η επωνυμία των blogs. Και τότε θα ξαναγελάσει το χείλι κάθε πικραμένου κομπιουτερά, όπως γελάσαμε τότε που ο κ. Νίκος Χριστοδουλάκης υπέκυψε στον λαϊκισμό των καναλιών και πέρασε τον νόμο για τα «φρουτάκια». Βέβαια, το γέλιο αυτό μας βγήκε λίγο ακριβό -τρία εκατομμύρια πρόστιμο πλήρωσε η χώρα και συνεχίζει να πληρώνει 31.536 ευρώ ημερησίως για μη συμμόρφωση με την απόφαση-, αλλά το χειρότερο είναι άλλο: και τα τυχερά παίγνια δεν σταμάτησαν, αλλά και οι πολιτικοί δεν έμαθαν. Συνεχίζουν να «πληροφορούνται» από τα «βραδινιάτικα» της τηλεόρασης (διαφέρουν από τα μεσημεριανάδικα μόνο στο χρώμα του μαλλιού των προσκεκλημένων τους) αντί να ρωτήσουν τους επιστημονικούς τους συμβούλους, που -και αυτούς- εμείς οι φορολογούμενοι πληρώνουμε.

Ετσι, διάφοροι πολιτικοί όλων των κομμάτων αναμασούν διαρκώς την άγνοιά τους και διάφορα τσιτάτα, που κάπου άκουσαν, του στυλ «το νέο τεχνολογικό τοπίο δημιουργεί νέες προκλήσεις και απαιτεί νέα μέτρα». Προφανώς δεν γνωρίζουν ότι η ανωνυμογραφία αποτελούσε πρόβλημα για κάθε δεσποτεία. Είναι, για παράδειγμα, χαρακτηριστικός ο νόμος που ο καρδινάλιος Ρισελιέ πέρασε τον Ιανουάριο του 1629 στη Γαλλία: «Η μεγάλη αναταραχή και αναστάτωση που διαπιστώνουμε κάθε μέρα από την ευκολία και την ελευθερία της εκτύπωσης, κατά παράβαση των νόμων του βασιλέως, δημιουργεί μεγάλα τραύματα στους υπηκόους, στην ειρήνη και την ηρεμία του κράτους. Τείνει δε στη διαφθορά των ηθών και στην εισαγωγή διαβολικών και ολέθριων ιδεών, οπότε μας υποχρεώνει να παράσχουμε στο εξής πιο δραστική θεραπεία από εκείνη που προσέφεραν προηγούμενοι νόμοι... Κάθε τυπογράφος, είτε βρίσκεται στο Παρίσι είτε σε άλλη πόλη του βασιλείου... και κάθε βιβλιοπώλης ή άλλος απαγορεύεται να πουλάει οποιοδήποτε βιβλίο ή γραπτό που δεν φέρει το όνομα του συγγραφέα και του τυπογράφου και δεν έχει τη γραπτή μας άδεια...» (Code Michaud 1629, παρατίθεται στο βιβλίο του Jeffrey K. Sawyer, «Printed poison: pamphlet propaganda, faction politics, and the public sphere in early Seventeenth-century France», εκδ. University of California Press, 1990).

Ο ανώνυμος λόγος είναι πάντα ενοχλητικός. Πολλές φορές είναι και δύσοσμος. Δεν καταπολεμάται με νομοθετικά μέτρα. Αν ζούσε ο καρδινάλιος Ρισελιέ, θα το πιστοποιούσε: και οι ανώνυμες παμφλέτες συνέχισαν να εκδίδονται και το κεφάλι του βασιλιά δεν γλίτωσε. Οπότε, αν ο λόγος απαντάται με λόγο, ο δύσοσμος ανώνυμος λόγος απαντάται με αδιαφορία. Και αν υπάρχουν κάποιοι που έχουν τόσο μυαλό ώστε να ενοχλούνται από όσα εμφανίζονται σε ένα blog, μάλλον τους αξίζουν όσα γράφονται.