«Μονόδρομος η αναδιάρθρωση του χρέους»

ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ

απο την Ελευθεροτυπία

(Ο John Η. Cochrane είναι καθηγητής Χρηματοοικονομικών στην έδρα AQR Capital Management στο Πανεπιστήμιο του Σικάγου, στη Σχολή της Διοίκησης Επιχειρήσεων. Είναι πρόεδρος του αμερικανικού χρηματοοικονομικού συνδέσμου, εταίρος στην Οικονομετρική Κοινότητα και ερευνητικός συνεργάτης στο Εθνικό Γραφείο για Οικονομική Ερευνα. Διετέλεσε συντάκτης για την Επιθεώρηση Πολιτικής Οικονομίας)

.

ΤΟ ΕΥΡΩ και η ευρωζώνη κινδυνεύουν με διάλυση από τους μηχανισμούς διάσωσης που σχεδιάζει η ευρωπαϊκή πολιτική ηγεσία της Ε.Ε., υποστηρίζει ο John Cochrane του Πανεπιστημίου του Σικάγου.

Εκτιμά ότι η αναδιάρθρωση του χρέους είναι επιτακτική ανάγκη για να επανέλθει η δυναμική μιας οικονομίας που έχει βυθιστεί στα χρέη. Σημειώνει πως οι χώρες που εισέρχονται σε καθεστώς διάσωσης, όπως η Ελλάδα και η Ιρλανδία, μόνο και μόνο για να διασωθούν χρήματα των ξένων τραπεζών, κινδυνεύουν με στασιμότητα και επιδεινούμενες συνθήκες κοινωνικής διαβίωσης. Ναι, η Οικονομική Σχολή του Σικάγου έχει αλλάξει σημαντικά από την εποχή της ιδεολογικής κυριαρχίας του Μίλτον Φρίντμαν!

Μετά την Ελλάδα, η Ιρλανδία έγινε αποδέκτης ενός σχεδίου διάσωσης από την Ε.Ε. και το ΔΝΤ, ενώ η Πορτογαλία μπορεί σύντομα να ακολουθήσει. Μήπως τα σχέδια διάσωσης σκοτώσουν, τελικά, τους ασθενείς και καταλήξουν στη διάλυση της ευρωζώνης;

Η κατάσταση είναι δύσκολη, αλλά οι οικονομίες της Ελλάδας, της Ιρλανδίας και της Πορτογαλίας δεν χρειάζεται να καταρρεύσουν. Οι κυβερνήσεις τους είναι σε κίνδυνο, καθώς και μερικές από τις τράπεζες, αλλά ακόμη και αυτό δεν είναι απαραίτητο να οδηγήσει σε κατάρρευση. Εχουν επιλογές και δεν είναι τα σχέδια διάσωσης. Νομίζω ότι η πραγματική ιστορία του ευρωπαϊκού χρέους έχει λασπωθεί. Δεν είναι στην πραγματικότητα η Ελλάδα, ή η Ιρλανδία, που διασώζονται. Είναι οι τράπεζες που τους δάνεισαν χρήματα που διασώζονται. Εάν η Ε.Ε. θέλει να διασώσει τις τράπεζες πρέπει να το κάνει άμεσα, και όχι με αυτή την παρωδία περί «μετάδοσης» και «κερδοσκοπίας» στις αγορές.

Το ευρώ θα λειτουργήσει καλύτερα εάν κάποιες χώρες μπορούν να δηλώσουν χρεοκοπία. Η σημαντικότερη απειλή για το ευρώ αυτή τη στιγμή είναι μια σταθερή σειρά προγραμμάτων διάσωσης. Αυτό θα έχει ως κατάληξη να οδηγηθεί η Ευρώπη στον πληθωρισμό μέσω της εκτύπωσης ευρώ για τη διάσωση της μιας χώρας μετά την άλλη. Αν υπάρχει δυνατότητα χρεοκοπίας αυτό θα απομονώσει το ευρώ από την απειλή του πληθωρισμού και τη συνεχιζόμενη κερδοσκοπία. Στο μεταξύ, η Ε.Ε. θα πρέπει να πιέσει να κινηθούν οι κυβερνήσεις προς χρεόγραφα μεγαλύτερης διάρκειας λήξης. Το βραχυπρόθεσμο χρέος είναι το καύσιμο που μετατρέπουν τις κακές ειδήσεις σε κρίσεις. Εάν η Ελλάδα είχε πολλά χρέη μακροπρόθεσμης λήξης, τα άσχημα νέα της οικονομίας της θα είχαν βυθίσει τις αγορές, αλλά δεν θα είχε υπάρξει καμιά κρίση.

Ποια είναι, συνεπώς, η άποψή σας για το σχέδιο μόνιμου μηχανισμού στήριξης που προτείνει η Αγκελα Μέρκελ και ο οποίος θα συμπεριλαμβάνει και τη συμμετοχή ιδιωτών κατόχων ομολόγων στο κόστος διάσωσης; Εχει ως κύριο σκοπό να υπονομεύσει τις μεσογειακές κυβερνήσεις;

Δεν θέλω να επικρίνω συγκεκριμένους ανθρώπους ή συγκεκριμένες προτάσεις. Σίγουρα, χαιρετώ την ιδέα ότι οι κάτοχοι ομολόγων πρέπει να χάσουν κάποια χρήματα. Το τρελό με την ελληνική διάσωση είναι ότι όλοι πληρώνουν εκτός από τους κατόχους ομολόγων, οι οποίοι παίρνουν πίσω το σύνολο των κεφαλαίων τους. Εντούτοις, ένας «μόνιμος μηχανισμός χρηματοδότησης» είναι ακριβώς ένα ταμείο διάσωσης. Το κλειδί είναι να σταματήσει το φαινόμενο όλο και μεγαλύτερων διασώσεων. Οταν το συγκεκριμένο ταμείο δημιουργηθεί, οι πολιτικοί ηγέτες θα έχουν τη δυνατότητα να εξασφαλίζουν διάσωση για τις χώρες τους. Εχουν ήδη πωρώσει τους πάντες με αυτές τις ανόητες ιδέες για «μετάδοση», οπότε είναι πραγματικά δύσκολο να φανταστεί κανείς ότι θα αφήσουν τους κατόχους ομολόγων να χάσουν χρήματα.

Εάν θέλουμε να σταματήσουμε τις διασώσεις, πρέπει να περιορίσουμε τη δυνατότητα να γίνεται αυτό και να το καταστήσουμε σαφές στους πάντες ότι η δυνατότητά αυτή είναι περιορισμένη. Νομίζω ο Οδυσσέας ήταν αυτός που είχε την ιδέα να δεθεί με τους συντρόφους του στο κατάρτι πριν διασχίσουν το νησί με τις Σειρήνες. Ετσι το μεγάλο ερώτημα για οποιοδήποτε ταμείο διάσωσης είναι: ποιοι κανόνες θα αναγκάσουν τις πολιτικές ηγεσίες να υποχρεώσουν τους κατόχους ομολόγων να χάσουν χρήματα, ακόμα κι αν οι κάτοχοι ομολόγων είναι στα τηλέφωνα και ουρλιάζουν «συστημική κρίση», «μεταδοτική ασθένεια», «ρευστότητα» και όλα τα άλλα είδη κατάρρευσης και κατάθλιψης;

Εχετε δηλώσει στην «Wall Street Journal» και σε συνεντεύξεις στο Bloomberg ότι το ελληνικό σχέδιο διάσωσης δεν θα λειτουργήσει με τρόπο που θα αποφέρει τα αναμενόμενα αποτελέσματα. Διατηρείτε ακόμα την ίδια άποψη;

Χμμ... «δεν θα λειτουργήσει» είναι ένας αρκετά ισχυρός όρος. Λειτούργησε μια χαρά για τη διάσωση των ξένων τραπεζών που δάνεισαν τα χρήματα στην Ελλάδα και των ρυθμιστών των τραπεζών που τους άφησαν να το κάνουν, όλα αυτά ένα χρόνο έπειτα από τη μεγαλύτερη οικονομική κρίση σε περίπου έναν αιώνα. Προφανώς, δεν σταμάτησε την Ιρλανδία, την Πορτογαλία ή άλλες χώρες από το να αντιμετωπίσουν προβλήματα. Οπως προέκυψε, τα προβλήματα ήταν στην ουσία πραγματικά και όχι μόνο «ρευστότητας», «κερδοσκοπίας» και ούτω καθ' εξής. Και σίγουρα, δεν θεράπευσε τα τεράστια δημοσιονομικά προβλήματα της Ελλάδας! Συνεπώς, το αν «λειτούργησε» το σχέδιο διάσωσης, αυτό είναι κάτι που πρέπει να αξιολογηθεί σχετικά με τους στόχους που έχει κάποιος στο νου.

Δηλαδή, ενώ οι ευρωπαίοι αξιωματούχοι, και φυσικά ο έλληνας πρωθυπουργός, ισχυρίζονται παθιασμένα ότι η αναδιάρθρωση του χρέους θα ήταν καταστροφή για την Ελλάδα και το ευρώ, εσείς μας λέτε ότι αυτά είναι ανοησίες.

Κοιτάξτε, είμαι πάρα πολύ ευγενικός για να πω πράγματα όπως ότι αυτά που λένε οι ευρωπαίοι αξιωματούχοι και ο έλληνας πρωθυπουργός είναι «ανοησίες», αλλά δεν βλέπω να έχουν επιχείρημα. Η Ελλάδα έπρεπε να είχε συζητήσει με τους πιστωτές της και να εξηγήσει ότι δεν θα πάρουν πίσω όλοι τα χρήματά τους. Οι βραχυπρόθεσμοι πιστωτές πρέπει να δεχτούν κάποιο μακροπρόθεσμο χρέος και οι μακροπρόθεσμοι πιστωτές να σβήσουν μέρος του χρέους. Οι χρηματοπιστωτικές αγορές δεν στηρίζονται στην ιδέα ότι ποτέ κανείς δεν χάνει τα χρήματά του σ' αυτό το παιχνίδι! Εκείνοι οι επενδυτές που αποκόμισαν ωραία κέρδη από το ελληνικό χρέος για τόσα πολλά χρόνια, σε αντάλλαγμα για τη λήψη κάποιου κινδύνου, θα αντιμετωπίσουν τώρα όντως κάποιο ρίσκο. Αυτό δεν αποτελεί καταστροφή. Η εναλλακτική λύση που φαίνεται να γινόμαστε μάρτυρες είναι ότι κάθε χώρα (δηλαδή, στην ουσία οι πιστωτές της κάθε χώρας) θα έχει εγγυημένη τη διάσωση, με τις διασώσεις να γίνονται όλο και μεγαλύτερες, έως ότου φθάνουμε τελικά σε μια τεράστια χρεοκοπία που η Ε.Ε. Τότε πραγματικά θα ξεσπάσει το χάος.

Οι πολιτικές του ΔΝΤ συνδέονται στο μυαλό πολλών ανθρώπων με τη Σχολή του Σικάγου. Πόσο διαφορετικό είναι το σημερινό Σικάγο από αυτό του Μίλτον Φρίντμαν και του Τζορτζ Στίγκλερ;

Αυτά τα λένε όσοι δεν γνωρίζουν τα πράγματα, επειδή στην πραγματικότητα υπάρχει πολύ λίγη σύνδεση μεταξύ του ΔΝΤ και του Πανεπιστημίου του Σικάγου. Εν πάση περιπτώσει, το Πανεπιστήμιο του Σικάγου είναι ένα πολύ δυναμικό μέρος. Είμαστε πολύ σοβαροί για τα οικονομικά. Επιμένουμε ακόμα να μας εξηγούν οι πολιτικοί ηγέτες τη λογική των ιδεών τους. Τείνουμε να είμαστε καχύποπτοι για τις μεγάλες, σαρωτικές ιδέες που δεν είναι πολύ συγκεκριμένες. Τα σχόλιά μου για τη «μετάδοση» στο πλαίσιο της σημερινής κρίσης ευθυγραμμούν με τις ενστάσεις περί αόριστων και γενικόλογων σχολίων. Αν κάποιος μιλήσει για «μετάδοση» στο Σικάγο, υψώνονται αμέσως χέρια και οι άνθρωποι ρωτούν: «Κύριε, τι ακριβώς εννοείτε»; Η πραγματικότητα είναι ότι οι πραγματικές ιδέες που έχουν οι άνθρωποι εδώ έχουν αλλάξει εντυπωσιακά. Για παράδειγμα, μία από τις κύριες πτυχές της έρευνάς μου αυτή την περίοδο είναι η ιδέα ότι το κρατικό χρέος και τα ελλείμματα οδηγούν τελικά τον πληθωρισμό, όχι το χρήμα. Ο Φρίντμαν, φυσικά, σκεφτόταν διαφορετικά. Θα είχαμε μεγάλες συζητήσει και διαφωνίες αν ήταν ακόμα μαζί μας. Οι περισσότερες ιδέες που επεξεργάζονται οι καθηγητές εδώ θα ήταν αγνώριστες στον Φρίντμαν και τον Στίγκλερ.

WHO is who?

Ο John Η. Cochrane είναι καθηγητής Χρηματοοικονομικών στην έδρα AQR Capital Management στο Πανεπιστήμιο του Σικάγου, στη Σχολή της Διοίκησης Επιχειρήσεων. Είναι πρόεδρος του αμερικανικού χρηματοοικονομικού συνδέσμου, εταίρος στην Οικονομετρική Κοινότητα και ερευνητικός συνεργάτης στο Εθνικό Γραφείο για Οικονομική Ερευνα. Διετέλεσε συντάκτης για την Επιθεώρηση Πολιτικής Οικονομίας.