Αλά Αργεντινή ή αλά Ισημερινός, η αναδιάρθρωση πιάνει

από την Ελευθεροτυπία

Του ΜΩΥΣΗ ΛΙΤΣΗ

Αναδιάρθρωση του χρέους ή όχι; Καθώς η ελληνική κυβέρνηση και οι ξένοι πιστωτές πασχίζουν να απαντήσουν στο μεγάλο δίλημμα των ημερών, περιμένοντας την αυριανή ετυμηγορία της κάλπης, δύο είναι οι χαρακτηριστικές περιπτώσεις, τα τελευταία χρόνια, στάσης πληρωμών και αναδιάρθρωσης χρέους. 

Με ελικόπτερο έφυγε στις 20 Δεκεμβρίου 2001 ο τότε πρόεδρος της Αργεντινής Φερνάντο ντε λα Ρουά, αφήνοντας το διάδοχό του Εντουάρντο Ντουάλντε να βγάλει τα κάστανα από τη φωτιά, προχωρώντας σε στάση πληρωμών του εξωτερικού χρέους

Η μία πιο βίαιη και η άλλη πιο... λελογισμένη. Η πρώτη αφορά την Αργεντινή και τη «βίαιη» εξώθησή της σε στάση πληρωμών το 2002, με σοβαρές πολιτικές, κοινωνικές και οικονομικές επιπτώσεις.

Η δεύτερη αφορά το Εκουαδόρ (Ισημερινό) και τη στάση πληρωμών που κήρυξε το 2008, με μια διαφορά: η κυβέρνηση του νεοεκλεγέντος αριστερού προέδρου Ραφαέλ Κορέα, πριν κηρύξει στάση πληρωμών, προχώρησε σε μια πρωτόγνωρη διαδικασία, συγκροτώντας για πρώτη φορά στην ιστορία μια επιτροπή οικονομικού ελέγχου του δημόσιου χρέους. 

 

Επειτα από σχεδόν ένα χρόνο εργασίας, η επιτροπή οικονομικού ελέγχου συνέστησε στην κυβέρνηση του Ισημερινού να κηρύξει στάση πληρωμών για τα 3,2 δισ. δολάρια εξωτερικού χρέους, που αφορούσαν τα λεγόμενα «διεθνή ομόλογα» (Global Bonds) που έληγαν το 2012, το 2015 και το 2030 και τα οποία ήταν αποτέλεσμα προηγούμενης αναδιάρθρωσης χρέους το 2000, μετά τη στάση πληρωμών του 1999.

Οι ρίζες της κρίσης χρέους του Ισημερινού ξεκινούν την περίοδο 1976-1979, όταν το τότε δικτατορικό καθεστώς της χώρας συνομολόγησε χρέος 3,4 δισ. δολαρίων.

Τα δύο τρίτα του χρέους αυτού πήγαν για τη χρηματοδότηση στρατιωτικών εξοπλισμών.

Μόνο το 2007 ο Ισημερινός πλήρωνε περισσότερα από 1,75 δισ. δολάρια για την εξυπηρέτηση του χρέους, περισσότερα από όσα η κυβέρνηση δαπάνησε για την υγεία, την κοινωνική πρόνοια, την κατοικία, την αστική ανάπτυξη και το περιβάλλον μαζί.

Η κυβέρνηση του οικονομολόγου Ραφαέλ Κορέα, επικεφαλής του Σοσιαλιστικού Κόμματος «Alianza Ραίς» (Συμμαχία για την Πατρίδα), με το που εξελέγη για πρώτη φορά το 2007 έθεσε ως άμεση προτεραιότητα την καταπολέμηση της μεγάλης φτώχειας, αμφισβητώντας τη νομιμότητα του χρέους.

Τον Ιούλιο του 2007 συνέστησε Δημόσια Επιτροπή Οικονομικού Ελέγχου (Public Debt Audit Commission), η οποία αποτελούνταν από εκπροσώπους του υπουργείου Οικονομικών και άλλων φορέων, καθώς και από διαπρεπείς ξένους οικονομολόγους και ακτιβιστές οργανώσεων κατά του χρέους.

Ο οικονομικός έλεγχος του χρέους κατέληξε σε ενδιαφέροντα συμπεράσματα: όπως το ότι εκπρόσωποι των τραπεζών Smith Barney (ανήκει σήμερα στη Citigroup) και JP Morgan προχώρησαν σε αναδιάρθρωση χρέους το 2000, χωρίς την έγκριση της χώρας, χρεώνοντας επιτόκια 10% και 12%.

Οτι υπήρξαν παρατυπίες στην έκδοση ομολόγων, που έρχονταν σε αντίθεση ακόμη και με αυτούς τους κανονισμούς της πανίσχυρης Αμερικανικής Επιτροπής Κεφαλαιαγοράς, ότι οι συμφωνίες έκδοσης ομολόγων δεν ήταν σύννομες με το Σύνταγμα της χώρας και ότι οι ανάδοχοι της έκδοσης είχαν ασυλία έναντι των οποιωνδήποτε ζημιών που θα είχαν σχέση με την έκδοση των «διεθνών ομολόγων» (Global Bonds), απαλλάσσοντάς τους από το οποιοδήποτε ρίσκο.

Με βάση το πόρισμα της εν λόγω επιτροπής, η κυβέρνηση Κορέα κήρυξε άνομο χρέος ύψους 3,2 δισ. δολαρίων και προχώρησε σε στάση πληρωμών.

Η απόφαση στην αρχή προκάλεσε κάποιες αναταράξεις στις διεθνείς αγορές, χωρίς όμως ιδιαίτερη συνέχεια, όπως σε άλλες κρίσεις ομολόγων, όπως για παράδειγμα αυτήν του Μεξικού το 1994.

Η στάση πληρωμών του Κορέα συνοδεύτηκε από αναδιάρθρωση χρέους -το Εκουαδόρ θα πληρώσει 35 σεντς για κάθε δολάριο- και βέβαια από μια ριζική αναθεώρηση του οικονομικού προσανατολισμού της χώρας, με έλεγχο επί των πλουτοπαραγωγικών πηγών της.

Η λύση στην Κίνα

Το Εκουαδόρ αποκλείστηκε από τις αγορές, σύναψε ωστόσο διμερείς συμφωνίες δανεισμού με την Κίνα ύψους 3 δισ. δολαρίων, με αντάλλαγμα τις εξαγωγές πετρελαίου και τη χρηματοδότηση ενός υδροηλεκτρικού έργου.

Οσο για την ανάπτυξη; Χωρίς βέβαια να έχουν λυθεί τα οξύτατα προβλήματα φτώχειας και κοινωνικού αποκλεισμού, η οικονομία της χώρας αναπτύχθηκε κατά 4,5% τα δύο πρώτα χρόνια της διακυβέρνησης Κορέα.

Φέτος η οικονομία αναμένεται να αναπτυχθεί κατά 3,7% και 5,06% του χρόνου, μετά την πολύ μικρή ανάπτυξη 0,4% πέρυσι, εξαιτίας της διεθνούς οικονομικής κρίσης και της μείωσης της ζήτησης για πετρέλαιο.

Στα πρόθυρα επανάστασης

Διαφορετική είναι ωστόσο η περίπτωση της Αργεντινής, που καταγράφεται ως η μεγαλύτερη στάση πληρωμών στην ιστορία. Μετά τη «χρυσή» δεκαετία του νεοφιλελευθερισμού, στα τέλη του '90, η Αργεντινή άρχισε να πλήττεται από τη διεθνή κρίση τότε των αναδυόμενων αγορών.

Επειτα από τρία χρόνια οικονομικής ύφεσης η Αργεντινή, αν και πιστός μαθητής του ΔΝΤ, αρνήθηκε τη βοήθεια του διεθνούς οργανισμού, επιδεινώνοντας ακόμη περισσότερο την οικονομική κρίση.

Στις αρχές του 2002 η Αργεντινή αναγκάστηκε τελικά να κηρύξει στάση πληρωμών για μέρος του εξωτερικού χρέους της (περί τα 93 δισ. δολάρια), με οδυνηρές ωστόσο επιπτώσεις. Ο τότε πρόεδρος Φερνάντο ντε λα Ρούα προέβη σε πάγωμα των τραπεζικών καταθέσεων και αποδέσμευσε το πέσο από την πρόσδεση με το δολάριο με το οποίο είχε συνδεθεί σε ισοτιμία ένα προς ένα, προκαλώντας τη ραγδαία υποτίμησή του.

Το πάγωμα των τραπεζικών καταθέσεων ήταν η θρυαλλίδα που έφερε την Αργεντινή στο χείλος της κοινωνικής επανάστασης, με ανθρώπους της μεσαίας τάξης να βγαίνουν στους δρόμους μαζί με τους ανέργους και τους απόκληρους.

Ο Ντε λα Ρούα αναγκάστηκε να φύγει με ελικόπτερο από το πολιορκημένο από διαδηλωτές προεδρικό μέγαρο. Τον διαδέχθηκαν δύο πρόεδροι, με τον τρίτο, τον Εντουάρντο Ντουάλντε, να ανακοινώνει στις 2 Ιανουαρίου του 2002 στάση πληρωμών για το εξωτερικό χρέος.

Το 2003 πρόεδρος εξελέγη ο πρόσφατα αποθανών Νέστορ Κίρχνερ, ο οποίος ζήτησε από τους ξένους πιστωτές να ανταλλάξει τα παλαιά ομόλογα με νέα χαμηλότερης αξίας.

Υστερα από δύο χρόνια διαπραγματεύσεων, το 76% των πιστωτών αποδέχθηκε «κούρεμα» μεγαλύτερο του 60%.

Το 2005 μάλιστα η κυβέρνηση Κίρχνερ πλήρωσε προκαταβολικά στο ΔΝΤ 9,8 δισ. δολάρια. Παρά τον αποκλεισμό της από τις ξένες αγορές, η Αργεντινή παρουσίασε ρυθμούς ανάπτυξης της τάξης του 8%-9% τα επόμενα χρόνια. *