«Αγανακτισµένοι» και πολιτική σοφία

από το ΒΗΜΑ

1 Κανένα κοινωνικό κίνηµα, σχεδόν ποτέ στην Ιστορία, δεν ήταν φορέαςπολύπλοκων απαντήσεων σε πολύπλοκα προβλήµατα. Αν ήταν, δεν θα ήταν κίνηµα. 

Τα κινήµατα είναι φορείς πολιτικής καινοτοµίας διότι δηµιουργούν «γεγονότα». Οχι γιατί διατυπώνουν σύνθετες στρατηγικές. Συνεπώς, οι κριτικές προς τους «Αγανακτισµένους» για απουσία ρεαλιστικών στόχων είναι οι ίδιες µη ρεαλιστικές.Περιγράφουν το αυτονόητο και θα µπορούσαν να απευθυνθούν σε όλα σχεδόν τα κινήµατα των τελευταίων 120 ετών. Απότην άλλη,η κολακεία προς ένα «κίνηµα» που δεν έχει ακόµη δείξει το πρόσωπό του και δεν µας έχει πει ούτε τι θέλει (πέραν του «να φύγει η κυβέρνηση και η τρόικα») ούτε ποιοι το εκπροσωπούν είναι αποκαλυπτική της δηµαγωγίας που κατακλύζει, για άλλη µία φορά, τη δηµόσια σφαίρα. Ξαφνικά, γνωστά δηµόσια πρόσωπα,µε µακρά πείρα στον λαϊκισµό των σαλονιών, µεταµορφώθηκαν σε οπαδούς του «κινηµατισµού». 

2 Προς το παρόν, το µόνο µήνυµα που το κίνηµα των «Αγανακτισµένων» απευθύνει στην κοινωνία είναι το εξής: η εφαρµοζόµενη πολιτική δεν λειτουργεί. Αυτό το έχουν διατυπώσει πολλοί ως σήµερα. Οι «Αγανακτισµένοι» όµως το διατυπώνουν την κατάλληλη στιγµή. Σε µια στιγµή δραµατικής µεταστροφής της κοινής γνώµης. Συνεπώς, το µήνυµά τους συναντάµια νέα πλειοψηφική φλέβα. Η απήχηση των «Αγανακτισµένων» οφείλεται στο ότι εκφράζουν τον κοινό νου – αλλά µε τρόπο ταπεινό, ευρηµατικό και ειρηνικό. Ο κοινός νους, η «αφέλεια» του λόγου, ο ειρηνικός χαρακτήρας των εκδηλώσεών τους, αυτά είναι η δύναµή τους. 

3 Οι «Αγανακτισµένοι» έδειξαν ότι µια κινητοποίηση µπορεί να είναι ειρηνική, µπορεί να είναι γιορτή και µπορεί ταυτόχρονα να είναι αποτελεσµατική. Αυτό το είχαµε ξεχάσει. Στη χώρα µας οι διαδηλώσεις έχουν γίνει σιδηρόφρακτες και η άσκηση ηλίθιας βίας τµήµα του καθιερωµένου πρωτοκόλλου κάθε κινητοποίησης. Η Αριστερά, χαµένη στους δαιδάλους της υψηλής πολιτικής ανάλυσης, δεν κατανόησε ότι η κατάχρηση βίας καταργεί τη διαδήλωση ως χώρο ελευθερίας. Οι «Αγανακτισµένοι» φαίνεται να το έχουν κατανοήσει. Αν βέβαια αύριο το γυρίσουν στη βία και στον ξύλινο λόγο, θα αναιρέσουν το µήνυµά τους. Αν φύγουν από το γενικό και ασαφές πλαίσιο, συγκεκριµενοποιώντας τους στόχους τους, µάλλον θαδιασπαστούν. Αν υιοθετήσουν ανέξοδες«λύσεις»(να πάρουµε δάνεια από την Κίνα και τη Ρωσία, όπως προτείνει η «Σπίθα» του Μ.Θεοδωράκη) θααποµακρυνθούν από τον κοινό νου. Ολα αυτά τα «αν» δείχνουν ότι οι «Αγανακτισµένοι» είναι παγιδευµένοι, όπως είµαστε όλοι µας, στο δόκανο «κακών» σεναρίων. 

4 Η απήχηση των «Αγανακτισµένων» µάς καλεί να κατανοήσουµε, όποιες και αν είναι οι απόψεις µας, τη γυµνή δυναµική των γεγονότων. Το ύψος του χρέους είναι τεράστιο. Οι λύσεις για την αντιµετώπισή του λίγες, και όλες εξαιρετικά πολύπλοκες. Επιπλέον, δεν υπάρχει καλό σενάριο για τη χώρα. 

Το ένα σενάριο είναι χειρότερο από το άλλο. Ο κλασικός φαύλος κύκλος «χρέος - ύφεση - χρέος» καταπίνει όχι µόνο την οικονοµία αλλά και την κυβερνητική πολιτική ελίτ. Στην ουσία ο φαύλος οικονοµικός κύκλος φαίνεται να συναντά έναν άλλον κύκλο, πολύ πιο δραστικό και καταστροφικό, τον πολιτικό φαύλο κύκλο. Το πολιτικό σύστηµα εισέρχεται σε µια περίοδο «πολιτικής ασφυξίας», χωρίς πλειοψηφία υπέρ της µιας ή της άλλης λύσης. Η απώλεια πολιτικού ελέγχου είναι επί θύραις. Η πολιτική κρίση θα µεγεθύνεισυγχρονισµένα όλες τις «κακές» τάσεις της ελληνικής οικονοµίας. 

5 Χωρίς µια επιτάχυνση των εξελίξεων, χωρίς µια τολµηρή πρωτοβουλία ικανή να απελευθερώσει τον κλειστό οικονοµικό ορίζοντα, διαµορφώνοντας – από τώρα – την ισχυρή πεποίθηση ότι ηΕλλάδα «θατα καταφέρει», η πολιτική επιτάχυνση της κίνησης προς τη χρεοκοπία πιθανώς θα είναι ραγδαία. Η πρωτοβουλία αυτή έχει περιγραφεί από πολύ ειδικότερους του γράφοντος. Οφείλει να περιλαµβάνει, µε τη µία µορφή ή την άλλη, σε µια δοσολογία ή σε µιαν άλλη, έναν συνδυασµό των παρακάτω: επιµήκυνση τουσυνόλου του χρέους, την εγγύησή του από ευρωπαϊκούς θεσµούς και, στο πλαίσιο αυτό, ένα συναινετικό (δηλαδή µετριοπαθές) «κούρεµα» των ελληνικών οµολόγων. Αν η πολιτική αυτή, αναµφίβολα εξαιρετικά δύσκολαυλοποιήσιµη, αργήσει, ίσως, όπως έγραψε ο Αντ. Λιάκος, αργότερα να είναι πολύ αργά. Είναι αυτό που δεν κατανοούν οι Ευρωπαίοι. Είναι αυτό που κατανοεί, προφανώς χωρίς να το γνωρίζει, η κίνηση των «Αγανακτισµένων». Η σοφία των κινηµάτων είναι ότι δηµιουργούν «γεγονότα», η σοφία των επιτελείων είναι να στοχαστούν τη σηµασία τους. 

Ο κ. Γεράσιµος Μοσχονάς είναι αναπληρωτής καθηγητής Συγκριτικής Πολιτικής στο Πάντειο Πανεπιστήµιο.